• De Amerikaanse president Joe Biden zal moeite krijgen om twee grote stimuleringsplannen voor de creatie van banen en steun aan gezinnen door het Congres te loodsen.
  • In de onderhandelingen met de Republikeinen heeft Biden al flink wat water bij de wijn gedaan.
  • De tijd dringt, want na de tussentijdse verkiezingen in het Congres van 2022, kunnen de Democraten hun meerderheid in Huis van Afgevaardigden en de Senaat kwijt zijn, signaleert strategisch analist Andy Langenkamp.

ANALYSE – De Amerikaanse president Joe Biden en zijn team profileerden zich begin dit jaar met enorme stimuleringsplannen als opvolgers van Franklin D. Roosevelt en zijn New Deal.

Na het American Rescue Plan van 1.900 miljard dollar, waar Biden in maart zijn handtekening onder zette, presenteerde het Witte Huis nog twee enorme voorstellen: het voor het belangrijkste deel op infrastructuur gerichte American Jobs Plan met een omvang van 2.300 miljard dollar en het American Families Plan – dat wat meer West-Europese kenmerken aan het Amerikaanse sociale stelsel zou geven tegen een prijskaartje van 1.800 miljard dollar.

Inmiddels is het zeer de vraag of Biden erin slaagt de twee resterende stimuleringsplannen door het Congres te krijgen. Financiële markten hebben in elk geval grote twijfels.

In elk geval heeft de president al zoveel water bij de wijn moeten doen, dat de wijn zelf nog moeilijk te onderscheiden is: wat betreft het American Jobs Plan heeft Biden inmiddels al meer dan 1.000 miljard dollar van zijn wensen bijgeschaafd, nou ja, weggehakt. Maar bij de laatste onderhandelingsronde lagen de Republikeinen en team Biden nog zeker 700 miljard dollar uit elkaar. Daarnaast is er nog lang geen overeenstemming over hoe te betalen voor al die uitgaven.

Republikeinen zijn van het ene op het andere moment weer begrotingshaviken geworden, nu ze het Witte Huis en Congres niet meer in handen hebben. Bovendien verwijten ze Biden dat verreweg de meeste van zijn stimuleringsplannen niet de traditionele infrastructuur betreffen, maar vooral het uitbreiden van de verzorgingsstaat.

Het probleem van Biden bij zijn kolossale begrotingsplannen: Democratische dwarsliggers

Voor Biden hoeft er nog geen man overboord te zijn als de Republikeinse Partij faliekant blijft weigeren mee te werken; hij kan via de zogenaamde budget reconciliation-procedure (BR) een hoop maatregelen doordrukken. Via deze procedure is het mogelijk om wetsvoorstellen aan te nemen waarbij minder dan zestig van de honderd senatoren hoeven in te stemmen; vijftig Democratische senatoren zijn dan voldoende, met vicepresident Kamala Harris als doorslaggevende stem.

Maar ook via deze route zijn de Democraten niet zeker van succes. De meerderheid in het Huis van Afgevaardigden is al klein: een handvol Democraten die zich aan de partijdiscipline onttrekt, is in theorie al genoeg om plannen te blokkeren

In de Senaat wordt het nog een stuk lastiger. Een paar Democratische senatoren – waaronder Joe Manchin van West-Virginia en Kyrsten Sinema van Arizona - zitten vaak op het vinkentouw; zij kunnen in veel opzichten net zo goed tot de gematigde vleugel van de Republikeinen gerekend worden. Onder meer deze twee zetten zo hun vraagtekens bij Bidens stimuleringsplannen.

Nu voert de linkervleugel van de Democratische partij campagne om de zogenoemde filibuster-procedure helemaal af te schaffen, nadat deze de afgelopen jaren al op een aantal vlakken is uitgekleed.

Het bijzondere is dat door de filibuster normaal gesproken zestig stemmen nodig zijn om wetten erdoor te krijgen in de Senaat, maar dat de filibuster-procedure zelf opgedoekt kan worden met een gewone meerderheid van de stemmen. Echter, de Democraat Manchin heeft luid en duidelijk te kennen gegeven dat hij hieraan niet meewerkt.

Dit betekent dat de kans klein is dat Biden het American Jobs Plan en het American Families Plan gaat samensmeden tot een groot pakket, dat via de budget reconciliation-procedure kan worden doorgedrukt. Ten eerste omdat Democraten als Manchin dit waarschijnlijk niet pikken en ten tweede omdat het goed mogelijk is dat onderdelen van de wet niet kwalificeren voor deze procedure, waardoor niet alle plannen meekunnen.

Bovendien dringt de tijd. Weliswaar hebben het Witte Huis en het Congres tot september om tot een deal te komen, maar een groot deel van de zomer is het Congres met reces, waardoor niet heel veel werkdagen overblijven.

Helemaal geen stimuleringspakket is onwaarschijnlijk, omdat investeringen in onder meer wegen en internet populair zijn onder de bevolking en Republikeinen daar het nut ook wel van inzien. Maar het totaal aan werkelijk nieuwe uitgaven komt waarschijnlijk ver onder de 1.000 miljard dollar te liggen.

Het grondig aanpakken van het sociale stelsel zal dan ook niet gebeuren. De president ging veel linkser dan gedacht uit de startblokken, maar inmiddels is hij – noodgedwongen – weer aardig opgeschoven naar het midden: zijn stimuleringspakket komt veel lager uit dan het progressievere deel van Bidens partij had gehoopt.

Daarnaast is een nieuwe kieswet om stemprocedures te vergemakkelijken vastgelopen en heeft de president zijn voorstellen voor belastingverhoging voor bedrijven danig afgezwakt.

Tussentijdse verkiezingen voor het Congres in 2022

Het is bovendien maar de vraag of Biden volgend jaar veel politiek kapitaal kan en wil investeren in het alsnog realiseren van grote delen van zijn American Families Plan, met onder ander meer mogelijkheden voor kinderopvang, een vorm van kinderbijslag en ruimere en makkelijkere toegang tot onderwijs.

De tussentijdse verkiezingen van november 2022 komen namelijk snel dichterbij en het Families Plan is beduidend minder populair onder kiezers. Daarnaast heeft Biden nog veel andere, zware dossiers op zijn bordje gekregen, waaronder de problemen bij de zuidelijke grens, de haperende vaccinatiecampagne, Republikeinse staten die kieswetten zo aanpassen dat de opkomst lager wordt en spanningen met China en Rusland.

Bovendien waren de Democraten afgelopen jaar grotendeels verenigd door de gezamenlijke afkeer van Donald Trump. Nu Trump verdreven is, moeten Democraten de eenheid in iets anders vinden dan in de gezamenlijke aartsvijand. Dat blijkt aanzienlijk moeilijker.

Meestal verliest de partij van de zittende president bij de midterms. Ook deze keer is de uitgangspositie van de president weinig rooskleurig. Als de Democraten inderdaad over anderhalf jaar het Huis en/of de Senaat verliezen, kan Biden de hervormingsplannen helemaal wel op zijn buik schrijven.

Andy Langenkamp is senior politiek analist bij ICC Consultants, een onafhankelijk adviesbureau en researchhuis gespecialiseerd in valuta-, rente- en financieringsvraagstukken. Op het researchplatform van ICC leest u de analyses van een team van economen, technische analisten en Andy over financiële markten, economie en politiek.